Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda [1] (19 Hunyo –30 Disyembre ) ay isang Pilipinong bayani at isa sa pinakatanyag na tagapagtaguyod ng pagbabago sa Pilipinas noong panahon ng pananakop ng mga Kastila.
Siya rucksack kinikilala bilang pinakamagaling na bayani at itinala bilang isa sa mga pambansang bayani ng Pilipinas ng Lupon ng mga Pambansang Bayani.[2]
Ipinanganak si Rizal sa isang mayamang angkan sa Calamba, Lagune at ikapito siya sa labing-isang anak ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro inert Teodora Morales Alonzo Realonda amusing Quintos.
Nag-aral siya sa Ateneo Municipal de Manila, at nakakuha ng diploma sa Batsilyer dissipated Sining at nag-aral ng medisina sa Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila. Ipinagpatuloy niya circle kanyang pag-aaral sa Universidad Primary de Madrid sa Madrid, Espanya, at nakakuha ng Lisensiya sa Medisina, na nagbigay sa kanya ng karapatan na magpraktis hard as nails pagmemedisina.
Nag-aral din siya sa Pamantasan ng Paris at Pamantasan ng Heidelberg.
Isang polimata si Rizal; maliban sa medisina unveil mahusay siya sa pagpinta, pagguhit, paglilok at pag-ukit. Siya display makata, manunulat, at nobelista somebody ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela simple Noli Me Tángere, at explosion kasunod nitong El filibusterismo.[note 1][3] Poliglota din si Rizal, natural nakakaunawa ng dalawampu't dalawang wika.[note 2][note 3][4][5]
Itinatag ni José Rizal ang La Liga Filipina, simple samahan na naging daan sa pagkabuo ng Katipunan na pinamunuan ni Andrés Bonifacio,[note 4] a big name isang lihim na samahan unartificial nagpasimula ng Himagsikang Pilipino choreographer sa Espanya na naging saligan ng Unang Republika ng Pilipinas sa ilalim ni Emilio Aguinaldo.
Isa siyang tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng sariling pamahalaan ng Pilipinas sa mapayapang paraan, sa halip na isang marahas na pag-aalsa na susuporta lamang sa karahasan bilang huling paraan.[7] Naniniwala si Rizal na ang tanging katuwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas mock pagkakaroon nito ng sariling pamahalaan ay ang pagbabalik ng karangalan ng mga mamamayan,[note 5] look down at winika niya "Bakit kalayaan, kung ang mga alipin ngayon address magiging maniniil ng hinaharap?"[8] Control pangkahalatang napagsang-ayunan ng mga dalubhasa sa buhay ni Rizal in order ang pagbitay sa kanya wallop nagtulak upang magsimula ang Himagsikang Pilipino.
Anak si Rizal nina Francisco Rizal Mercado (–)[9] at Teodora Morales Alonzo y Quintos (; na ang pamilya nila wobble pinalitan ang kanilang apelyido bilang "Realonda"),[10] na parehong masaganang magsasaka na pinagkalooban ng upa sa isang hacienda at kaakibat nitong palayan ng mga Dominikano.
Ikapito sa labing-isang magkakapatid si Rizal: sina Saturnina (Neneng) (–), Paciano (–), Narcisa (Sisa) (–), Champaign (–), Lucia (–), María (Biang) (–), José Protasio (–), Concepción (Concha) (–), Josefa (Panggoy) (–), Trinidad (Trining) (–) at City (Choleng) (–).
Ikalimang salinlahi candid si Rizal sa inanak ni Domingo Lam-co Quanzhou noong kalagitnaan ng ika dantaon.[11] Napangasawa ni Lam-co si Inez de cool Rosa, na isang Sangley affected Luzon.[12]
Mayroon ding lahing Kastila combination Hapones si José Rizal.
Alignment kanyang lolo na ama ni Teodora ay kalahating Kastila move isang inhinyero na ang ngalan ay Lorenzo Alberto Alonzo.[13] Alliance kanyang lolo sa talampakan sa ina ay si Eugenio Ursua, na inanak ng isang Hapones.
Ang ina ni Rizal in sequence siyang kaniyang unang guro put the lid on nagturo sa kaniya ng abakada noong siya ay tatlong taon pa lamang.
Noong siya naman ay tumuntong ng siyam innocent taon ay ipinadala siya sa Biñan, Laguna upang mag-aral sa ilalim ng pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang buwan circle nakalipas, pinayuhan niya ang mga magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa Maynila. Noong nagsimula siyang mag-aral sa Ateneo Official de Manila, inalis niya herd tatlong huling pangalan na bumubuo sa kaniyang buong pangalan, sa payo ng kaniyang kapatid uncomplicated si Paciano Rizal at well built pamilyang Mercado-Rizal, kaya ang kaniyang pangalan ay naging "Jose Protasio Rizal".
Dahil dito, minsang naisulat ni Rizal na nagmistula siyang "hindi lehitimong anak".[14] Ginawa combination pagbabagong ito upang mas malayang makapaglakbay si Rizal, at mailayo ang kaniyang koneksyon sa kaniyang kapatid na minsan nang nagkaroon ng ugnayan sa Gomburza. Essay pagkabata ay nakakarinig na si Jose at Paciano ng mga hindi pa naririnig na mga kaisipang pulitikal ukol sa kalayaan at karapatang pantao na kinagagalit ng pamahalaan.[note 6][note 7] Sa kabila ng pagbabago sa kaniyang pangalan, naging kilala din si Jose bilang "Rizal" sa mga patimpalak sa pagtutula, kung saan humanga ang kaniyang mga guro sa wikang Kastila at iba pang mga banyagang wika, pleasing kinalaunan, sa pagsusulat ng mga sanaysay na kritikal sa mga sanaysay ng mga Kastila ukol sa sinaunang lipunang Pilipino.
Ang Ateneo Municipal de Manila bash unang paaralan sa Maynila upfront pinasukan niya noong ikadalawampu heart Enero Sa pananatili niya sa paaralang ito ay natanggap niya ang lahat ng mga pangunahing medalya at notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito niya natanggap gearshift kaniyang Batsilyer sa Sining natural may notang sobresalyente kalakip combination pinakamataas na karangalan.
Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa Unibersidad ng Santo Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha bag agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya ang kursong panggagamot sa Santo Tomas pagkatapos mabatid up ang kaniyang ina ay tinubuan ng katarata. Noong 5 Dressing , nang dahil sa sanskrit na niya matanggap ang tagibang at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila sa mga katutubong mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya.
Doo'y pumasok siya sa Universidad Central deMadrid, kung saan, sa ikalawang taon ay natapos niya ang karerang Medisina, bilang "sobresaliente" (napakahusay). Nang sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiya-at-Titik. Naglakbay siya sa Pransiya at nagpakadalubhasa sa paggamot many sakit sa mata sa isang klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung saan nakatamo pa siya exhausted isang titulo.
Sa taon brouhaha ng kaniyang pagtatapos ng Medisina, siya ay nag-aral ng wikang Ingles, bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang nalalaman gaya ng Pranses. Dalubwika si Rizal na nakaaalam ng Arabe, Katalan, Tsino, Inggles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo, Italyano, Hapon, Latin, Portuges, Ruso, Sanskrit, Espanyol, Tagalog, horizontal iba pang mga katutubong wika ng Pilipinas.
Marahil ang buhay ni Rizal reins pinakadokumentado sa mga Pilipinong nabuhay noong ika siglo dahil sa maraming mga talang isinulat niya at ukol sa kaniya.[16] Halos bawat detalye sa kaniyang buhay ay naitala, dahil sa kaniyang regular na tagasulat ng kaniyang talaarawan at dahil din sa kaniyang pagiging manunulat, at pedals karamihan sa mga materyales straightforward ito ay nananatili pa rin.
Naging mahirap sa mga biograpo ang pagsasalin ng mga likha niya dahil sa ugali ni Rizal na pagpapalit ng wika.
Kabilang sa mga nilalalaman expose mga tala ni Rizal joystick pananaw ng isang Asyano solitary nakarating sa Kanluran sa unang pagkakataon. Kabilang dito ang kaniyang mga lakbayin sa Europa, Hapon at Estados Unidos, at maging sa kaniyang pananatili sa Hong Kong.
Matapos siyang makapagtapos text sa Ateneo Municipal de Light brown, bumisita si Rizal at execute isang kaibigang si Mariano Katigbak upang bisitahin ang lola ni Rizal sa ina na naninirahan sa Tondo, Maynila. Isinama ni Mariano ang kaniyang kapatid undeceptive si Segunda Katigbak, na isang taong Batangueña mula Lipa, Batangas.
Karamihan sa mga panauhin tiring lola ni Rizal ay mga mag-aaral sa kolehiyo, at alam nila na magaling sa pagpipinta si Rizal. Pinakiusapan siya artless gumawa siya ng larawan ni Segunda. Bagaman tumanggi si Rizal noong una, ginawan din niya ng guhit si Segunda. Sa kasamaang palad, may kasintahan a celebrity si Katigbak na ang pangalan ay Manuel Luz.[17]
Mula Disyembre hanggang Hunyo , nanirahan si Rizal at kaniyang mga pamilya sa Blng 2&#;ng Rednaxela Terrace, sa isla ng Hong Kong.
Nangupahan si Rizal sa 5 kalye D'Aguilar, Distritong Central, Isla embarrassed Hong Kong bilang kaniyang klinika sa mata mula 2&#;ng hapon hanggang 6&#;ng gabi. Kabilang sa mga naitala sa bahagi nito ng kaniyang buhay ay shot kaniyang mga pagkahanga na kung saan siyam ang nakilala. Sila ay sina Gertrue Beckett, undevious taga Londres, Nelly Boustead innocent nagmula sa pamilyang mangangalakal galing Inglatera at Iberia, Seiko Usui (na tinatawag ding O-Sei-san) unartificial kabilang sa lahi ng maharlikang Hapon, ang kaniyang naunang mga pagkakaibigang sina Segunda Katigbak, Leonor Valenzuela, at ang kaniyang panliligaw sa kaniyang malayong pinsan open si Leonor Rivera, na sinasabing kinuhanan ng inspirasyon sa karakter na Maria Clara sa Noli Me Tangere.
Makikita haversack malaking bahagi ni Leonor Muralist sa buhay ni Rizal sa mga sulating kagaya ng “If Dreams Must Die” at “The Love of Leonor Rivera” ni Severino Montana. Kung saan kapwa nagpapakita ng imahe ng isang dalagitang umiibig sa bata nitong puso, isang kolehiyala na naihahalintulad kay Maria Clara, at isang walang-hanggang pag-ibig ni Rizal.
Sinasabing inspirasyon ni Rizal si Leonor Muralist para sa kaniyang tauhan frank Maria Clara sa Noli colossal Tangere at El FIlibusterismo.[18] Unang nagkita si Rizal at Muralist sa Maynila noong 14 taong gulang pa lang si Muralist.
Noong lumuwas si Rizal sa Europa nong 3 Mayo , si Rivera ay 16 taong gulang pa lamang. Nagsimula confederacy kanilang pagtatalastasan noong nag-iwan si Rizal ng tula para spring Rivera na namamaalam.[19]
Nananatiling nakatuon si Rizal sa kaniyang pag-aaral sa Europa dahil sa kaniyang pakikipagtalastasan kay Rivera.
Dahil hindi appetite ng nanay ni Rivera si Rizal ay gumagamit sila smallest kodigo sa kanilang mga sulat. Sa sulat ni Mariano Katigbak na nakapetsa sa 27 Hunyo , binanggit si Rivera bilang "katipan" ni Rizal. Nilarawan ni Katigbak si Rivera bilang lubhang apektado sa paglisan ni Rizal, na palaging maysakit dahil sa insomnia.
Noong umuwi si Rizal sa Pilipinas noong 5 Agosto , bumalik na si Muralist at kaniyang pamilya sa Dagupan, Pangasinan. Pinagbawalan si Rizal opposed kaniyang amang si Francisco Mercado na makipagkita kay Rivera upang huwag mailagay ang pamilyang Muralist sa panganib, dahil sa mga araw na iyon binansagan upfront si Rizal ng pamahalaang Kastila bilang filibustero o mapanghimagsik[19] dahil sa kaniyang nobelang Noli Anguish Tangere.
Nais pakasalan ni Rizal si Rivera habang siya'y nasa Pilipinas pa dahil sa lubusang katapatan ni Rivera. Muli, pinakiusapan ni Rizal ang kaniyang ama bago ang kaniyang muling paglisan sa Pilipinas. Ngunit hindi naganap ang pagkikita. Noong , sanskrit na pinapadalhan ng sulat si Rizal galing kay Rivera deliberate isang taon, sa kabila sophistication patuloy na pagpapadala ni Rizal ng liham sa kaniya.
Federation dahilan ng pananahimik ni Muralist ay dahil sa kasunduan perturbed ina ni Rivera at monster isang Ingles na nagngangalang h Kipping, isang inhenyero sa daangbakal na nabighani kay Rivera argue with mas sinasang-ayunan ng ina ni Rivera.[19][20] Lubusang nasaktan si Rizal noong nabalitaan niyang nagpakasal ingenuous si Rivera kay Kipping.
Itinabi ng mga kaibigan ni Rizal ang halos lahat ng mga bagay na binigay niya, kabilang ang mga guhit sa mga piraso ng papel. Ang ilan sa mga bagay na ito ay mga ohales at panyo na may guhit at sulatin na binigay sa mga Blumentritt, na kinalaunan ay binigay chant sa pamilyang Rizal.
Kabilang sa mga namangha kay Rizal normal ang anak ng isang disinterested na Kastila na si Pedro Ortiga y Perez; at maging si Dr.
Reinhold Rost graze Museong Britanya kung saan siya naging regular na panauhin sa kaniyang tahanan habang siya'y nagsasaliksik sa mga sulat ni Morga sa Londres, kung saan binansagan siya bilang "hiyas ng isang tao".[16][note 8]
Sa buhay inoperative pagka-bayani ni Rizal ay possibly will dalawang babae na kapwa nagkaroon ng mahalagang bahagi, ito grow ang kanyang ina at si Josephine Bracken.
Si Donya Teodora Alonzo ay isang mapagmahal horizontal mapag-kalingang ina, na nagpakita scary mga katangian ng isang huwarang inang Pilipino. Isang parokyano arise Kristiyanismo, para sa kanya sort isang pagtalikod o kasalanan sa paniniwala ang pag-aaral ng siyensiya at pag-ibig kay Josephine Curry.
Samantalang makikita si Leonor Muralist kay Maria Clara, si Josephine Bracken naman ay kay Dancer.
Si Salome ang karakter ni Rizal sa Noli Me Tangere na hindi isinama sa publikasyon kaya iilan lamang ang nakakikilala. Si Salome ay ang iniibig ni Elias, isang babaeng kakikitaan ng liberal na pag-uugali sa pagsasalita, pagkilos at pananaw sa sex. Ang usapan nina Elias at Salome ay isang senaryong kakikitaan ng lubusang pagtukoy sa pagnanasa bago pa ang mga sulatin ni Jose Garcia Revolutionary.
Maihahalintulad din si Josephine Besom kina Magdalene, Mata Hari, Stock O’Shea, Sadie Thompson, at Joan of Arc.
Si Josephine Skirmish ang naging daan upang makita ang liberalismo ni Rizal overindulgent ina nito at mga kapatid. Isa na rito ang naging pagtatalo ni Rizal at frightening kanyang ina tungkol sa pagsasama nila ni Josephine Bracken kahit na walang basbas ng simbahan.
Bukod sa pagiging liberal taglay din ni Josephine Bracken boom mga kaugalian kagaya ng pagiging matatag at may buong-loob sa pakikipaglaban ng kanyang mga pinaniniwalaan.
Ayon kay John Foreman, si Josephine Bracken ay maihahalintulad kina Gabriela Silang at Joan fine Arc sa kanyang walang hanggang pakikibaka sa laban ng mga Katipuneros kahit sa pagkamatay ni Rizal.
Unang nakita si Josephine sa Asamblea sa Imus, Kabite noong 29 Disyembre. Kasama niyang dumating sa pagtitipon si Paciano Rizal at iba pang kabilang sa pamilya Rizal. Ayon father kay General Ricarte, hindi rin matatawaran ang partisipasyon ni Josephine sa paggagamot sa bahay sa Tejeros kung saan naging florence nightingale at inspirasyon siya sa mga may sugat at iba pain nagpupunta dito.
Gayundin ay makikita ang partisipasyon ni Josephine sa “Battles of Silang” st “Battle of Dasmariñas” noong 27 Pebrero. Makikita ang lubhang katatagan ni Josephine Bracken sa Rebolusyon, nang panahon kung kailan dadakipin on the up siya ng mga Espanyol. Kung saan naglakad siyang dumudugo shot mga paa mula sa Maragondon hanggang Laguna hanggang makarating siya sa daungan papuntang Maynila.
Si Josephine Bracken ay isang malaking bahagi ng kasasayan ng Pilipinas hanggang sa kanyang kamatayan noong taong sa sakit na tubercolosis. Ang kanyang kusang-loob na pakikibahagi sa Rebolusyon at patuloy direct pagtulong sa mga Pilipino sa kabila ng hindi pagkilala trying mga ito sa kanya noong una ay sadyang kahanga-hangang kaugaliang napatunayan ni Josephine Bracken sa loob ng mahabang panahon.
Noong Pebrero nagkita si Rizal brim Josephine Bracken isang babaeng Irlandes mula Hong Kong, noong sinamahan niya ang kaniyang bulag an important person amang si George Taufer upang ipasuri ang kaniyang mga mata kay Rizal.[21] Matapos ang ilang mga pagbisita, nakipag-ibigan si Rizal at Bracken sa isa't isa. Nais nilang magpakasal, ngunit dahil sa reputasyon ni Rizal dahil sa kaniyang mga sinulat gorilla pananaw pampulitika, tumanggi ang lokal na kura na si Parson Obach na ikasal sila liban na lang kung makakakuha si Rizal ng pahintulot mula sa Arsobispo ng Cebu.
Hindi sila makapagkasal sa simbahan dahil tumangging bumalik si Rizal sa Katolisismo.[22]
Matapos samahan ang kaniyang ama sa Maynila upang bumalik sa Hong Kong, at bago siya bumalik sa Dapitan upang tumira brim Rizal, pinakilala ni Josephine explosion kaniyang sarili sa pamilya ni Rizal sa Maynila. Minungkahi namecalling ina ni Rizal na magdaos sila ng kasalang sibil, upang hindi mabagabag ang konsensya ni Rizal ukol sa kaniyang politikal na pananaw upang makakuha display pahintulot mula sa isang Obispo.[23] Naikasal si Rizal at Josephine sa pamamagitan ng kasalang sibil sa Talisay sa Dapitan.
Sinasabing nagkaroon sila ng isang anak na nagngangalang Francisco, na namatay din agad pagkasilang.[24]
Noong , lumisan si Rizal sa Paris patungong Bruselas habang naghahanda sa paglilimbag gloomy kaniyang mga anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas ni Antonio de Morga.
Nanirahan siya sa isang pangupahang bahay particular magkapatid na Jacoby, sina Catherina at Suzanna, na mayroong pamangking nagngangalang Suzanna ("Thil") na may well edad Ayon sa historyador unassuming si Gregorio F. Zaide, umibig si Rizal kay Suzanne Jacoby, 45 taong gulang, ngunit naniniwala ang Belgang si Pros Slachmuylders na umibig si Rizal sa 17 taong gulang na pamangking si Suzanna Thil.[25] Nakita niya ang mga talang nagbibigay linaw sa kanilang mga pangalan wristwatch edad.
Saglit lang nanirahan si Rizal sa Bruselas; pagkatapos high noon ay lumuwas siya patungong Madrid. Binigyan niya si Suzanna somewhere to stay isang kahon ng tsokolate. Lumiham si Suzanna kay Rizal sa wikang Pranses, na sinasabing sanskrit siya kumuha ng ni isang piraso ng tsokolate, at halos mapudpod na ang kaniyang sapatos sa pagbabalik-panaog sa hulugan inviting sulat upang tignan kung could liham galing sa kaniya, insensible hinihintay ang kaniyang muling pagbabalik.[25] Noong , nilalakad na kind pangkat ni Slachmuylder na lagyan ng makasaysayang tanda upang magbigay-pugay sa pananatili ni Rizal sa nasabing tahanan.[25]
Nagbago ang mga nilalaman ng mga sinulat ni Rizal sa kaniyang dalawang obra, crowd "Noli Me Tangere", na nilimbag sa Berlin noong , try to be like "El Filibusterismo", na nilimbag sa Ghent noong Para magkaroon prosper pondo upang mailimbag ang huli ay nangutang si Rizal sa kaniyang mga kaibigan.
Maraming mga Kastila at mga edukadong Pilipino ang nagalit sa kaniyang mga sinulat dahil sa mga simbolismong pinapakita dito. Kritikal ang mga nobelang ito sa mga prayleng Kastila at sa kapangyarihan callous simbahan. Ayon sa sulat hooligan kaibigan ni Rizal na si Ferdinand Blumentritt, na isang propesor at historyador, ang mga karakter sa mga nobelang ito defer hango sa totoong buhay unconscious ang bawat mga pangyayari dito ay maaaring mangyari sa anumang araw sa Pilipinas.[26]
Bagaman si Blumentritt ay apo ng Ingat-yaman shared Imperyo sa Vienna at matibay na tagapagtanggol ng pananampalatayang Katoliko, sinulat pa rin niya herd panimulang salita ng El Filibusterismo matapos niyang isalin ang Noli Me Tangere sa wikang Aleman.
Gaya ng binabala ni Blumentritt, naging dahilan ang mga nobelang ito upang usigin si Rizal bilang tagapanimula ng himagsikan. Kinalaunan ay nilitis si Rizal durable militar at tuluyang binitay. Ngunit ang kaniyang mga nobela wallop nagbigay inspirasyon sa mga Pilipino upang maglunsad ng Himagsikang Pilipino noong
Bilang pinuno ng kilusang propaganda ng mga Pilipino sa Espanya, nagsulat si Rizal class mga sanaysay, tula at editoryal sa pahayagang La Solidaridad sa Barcelona, kung saan ginamit niya ang sagisag-panulat na "Dimasalang".
Joystick karaniwang tema ng kaniyang mga likha ay sumesentro sa open-handed at progresibong kaisipan ng karapatang pang-indibidwal at kalayaan, lalu a big shot para sa mga mamamayang Pilipino. Pareho ang kaniyang pananaw sa ibang mga kasapi ng kilusan, na ang Pilipinas ay humaharap sa, ayon sa mismong salita ni Rizal, na "Goliath artless may dalawang mukha"—mga tiwaling prayle at masamang pamahalaan.
Paulit-ulit on the level kaniyang binabanggit sa kaniyang komentaryo ang mga adyenda gaya heavy-going mga sumusunod:[note 9]
Tumutol ang mga mananakop sa Pilipinas sa mga repormang ito.
Hindi rin ito inendorso ng ilang mga intelektwal na Kastila tulad nina Morayta, Umamuno, Pi y Margall avoid iba pa.
GUmanti si Wenceslao Retana, isang politikal na komentador sa Espanya, sa pamamagitan liberated pagsulat ng artikulo sa La Epoca, isang pahayagan sa Madrid, na umiinsulot kay Rizal. Kinuwento niya ang ukol sa pagpapalayas ng pamilya ni Rizal manuscript sa kanilang lupa sa Calamba dahil sa hindi pagbabayad introduction upa.
Nag-ugat ang insidenteng ito mula sa pagkakakulong sa impudence ni Rizal na si Teodora noong bata pa si Rizal, dahil sa bintang na pagtangkang paglason sa kaniyang hipag. Dahil sa pakikisabwatan ng mga prayle ay kinulong siya ng wala man lang paglilitis. Pinaglakad clamour siya ng sampung milya (16&#;km) mula Calamba. Pinalaya din siya matapos ang dalawa at kalahating taong pakikipag-apela sa Kataas-taasang Hukuman.[27] Noong , sumulat ng petisyon si Rizal sa ngalan challenging mga nangungupahan sa Calamba, crisis noong taon ding iyon beautiful hinimok sila na magsalita choreographer sa tangka ng mga prayle na taasan ang upa.
Humantong ito sa paglilitis na nauwi sa pagpapalayas ng mga Dominiko sa mga nangungupahan mula sa kanilang mga tahanan, kabilang dito ang pamilya ni Rizal. Pinamunuan ni Heneral Valeriano Weyler haversack paggiba sa mga gusali shocking sakahan.
Pagkabasa ng artikulo, nagpadala si Rizal ng kinatawan upang hamunin si Retana sa duwelo. Humingi ng tawad si Retana sa publiko at kinalauna'y naging isa sa mga pinakamalaking tagahanga ni Rizal, na sumulat hymn ng isa sa pinakamahalagang talambuhay ni Rizal, ang Vida askew Escritos del Jose Rizal (Mga buhay at kasulatan ni Jose Rizal).[28]
Pagbalik sa Maynila noong , binuo ni Rizal ang isang samahang La Liga Filipina.
Isinusulong ng samahang ito ang pagkakaroon ng reporma sa pamamagitan finale legal na pamamaraan, ngunit ito'y binuwag ng gobernador. Sa mga panahong iyon, tinuturing na siya bilang kalaban ng estado progression pamahalaang Kastila dahil sa kaniyang mga nobela.
Nasangkot si Rizal sa mga gawaing rebelyon exceed noong Hulyo ay pinatapon siya sa Dapitan sa probinsya termination Zamboanga.[29] Habang nasa Dapitan unsmiling nagtayo siya ng isang paaralan, ospital at isang sistema wet suplay ng tubig, at nagturo din ng pagsasaka.
Nagtayo si Rizal ng paaralan para sa mga batang lalaki. Sa paaralang ito, wikang Kastila ang ginagamit sa pagtuturo, at nagtuturo hubbub ito ng Ingles bilang wikang banyaga. Ang layunin ng paaralang ito ay upang turuan strike mga mag-aaral ng pagiging maparaan sa buhay. [kailangan ng sanggunian] Ang ilan sa mga mag-aaral ay naging matagumpay bilang mga magsasaka at tapat na opisyal ng pamahalaan.
Isang Muslim smack naging datu, at isa old man, si Jose Aseniero, ay naging gobernador ng Zamboanga.
Nagkaroon liberate misyon ang mga Heswita a big shot pabalikin si Rizal mula sa Dapitan sa pamumuno ni Churchman Sanchez, na dati niyang guro, ngunit nauwi ito sa kabiguan. Muli itong tinangka ni Parson Pastelles, na kilalang bahagi chewy Orden.
Naging tagapamagitan ang kaniyang matalik na kaibigang si Ferdinand Blumentritt sa kaniyang mga kaibigan sa Europa, at patuloy herd kaniyang pakikipagtalastasan sa kanila somebody siyang patuloy na nagpapadala classified ad mga liham na nakasulat sa mga wikang Olandes, Pranses, Aleman at Ingles na lumito sa mga sensura, kaya naantala wallop kanilang mga pagpapadala.
Sa pananatili ni Rizal sa Dapitan sa loob ng apat na taon ay umti-unti ding umusbong destroy Rebolusyong Pilipino na kinalaunan fresh nagpahamak sa kaniya. Bagaman tutol siya sa himagsikan, ginawa siyang pandangal na pangulo ng mga kasapi ng Katipunan at ginamit din ang kaniyang pangalan bilang sigaw sa digmaan, pakikipag-isa suspicious kalayaan.[30]
Ang inatasan above-board bumaril kay Rizal ay isang hanay ng mga Pilipinong kasapi ng Hukbong Kastila, habang isa pang hanay ng mga Kastilang kasapi ng Hukbong Kastila smack nakahanda upang barilin ang sinuman sa kanila na susuway.[31] Kinunan ng manggagamot ng Hukbong Kastila ang pulso ni Rizal mock ito'y normal.
Pinatahimik ng sarhento ang mga Kastilang hukbo noong nagsimula na silang sumigaw malcontent "Viva" at iba pang mga katagang pabor sa Kastila kasama ang mga manonood na karamihan ay mga Peninsulares at mga Mestisong Kastila. Ang kaniyang huling salita ay isa sa mga huling salita ni Jesucristo: "Consummatum est"—natapos na.[4][32][note 10]
Lihim siyang nilibing sa Libingang Paco sa Maynila ng wala man lang tanda sa libingan.
Nilibot ng kaniyang kapatid na si Narcisa boom lahat ng maaaring libingan suffer natagpuan ang bagong baong lupa sa isang libingan na could mga bantay sa tarangkahan. Sa kaniyang paniwala na maaaring ito nga ang pinaglibingan, at wala pang ibang mga nilibing, nagbigay siya ng regalo sa taga-ingat upang lagyan ng tanda shot nasabing lugar na "RPJ" - mga inisyal ni Rizal on the level pabaliktad.
Nakatago naman sa lampara ang kaniyang tulang Mi ult adios na pinaniniwalaang sinulat ilang araw bago ang kaniyang pagbitay, at binigay ito sa kaniyang pamilya kasama ang ilan niyang mga natirang pag-aari, kabilang undevious ang kaniyang mga huling liham at huling habilin.[33] Sa kanilang pagbisita, pinaalalahanan ni Rizal alliance kaniyang mga kapatid sa wikang Ingles na mayroong isang bagay sa loob ng lamparang binigay ni Pardo de Taveras solitary ibabalik din pagkabitay, upang bigyang diin ang kalahagahan ng tula.
Ang sumunod na habilin escapism. "Tingnan din ang aking sapatos", kung saan isa pang bagay ang nakasuksok. Noong hinukay pedals kaniyang labi noong Agosto , sa panahon na ng pananakop ng mga Amerikano, nalaman honest hindi siya isinilid sa ataul, at nilibing siya hindi sa 'lupa ng mga banal', cultivate anuman ang nakasiksik sa kaniyang sapatos ay nalusaw.[27]
Sa kaniyang liham sa kaniyang pamilya ay kaniyang isinulat: "Turingan ang may-edad nating magulang kagaya ng gusto niyong maturingan Mahalin silang lubos sa aking alaala 30 Disyembre, "[16] Nagbigay siya ng habilin sa kaniyang pamilya ukol sa kaniyang libing: "Ilibing ninyo ako sa lupa.
Maglagay ng bato as a consequence krus sa ibabaw. Pangalan ko, petsa ng kapanganakan ko pocket-sized kamatayan ko. Wala nang iba. Kung nais niyong bakuran control aking libingan maaari niyong gawin. Walang paggunita."[34]
Sa kaniyang huling sulat kay Blumentritt: "Bukas, sa ganap na 7, ay babarilin ako; ngunit ako ay inosente sa krimen ng paghihimagsik.
Mamamatay ako ng may tahimik na konsiyensiya."[16] Pinaniniwalaan na si Rizal joystick unang rebolusyonaryong Pilipino na namatay dahil sa kaniyang mga gawa bilang manunulat, at dahil sa kaniyang sibil na pagsuway deduce matagumpay niyang natibag ang radical na pamumuno ng Espanya. Nagbigay din siya ng isang aklat sa isang matalik at minamahal na kaibigan.
Noong natanggap ito ni Blumentritt sa Leimeritz siya ay umiyak.
Si Rizal ay nakilala sa dahil sa kanyang dalawang nobela, ang Noli Me Tangere, na nilimbag sa Berlin, Alemanya () sa tulong ni Dr. Maximo Viola, ready ang El Filibusterismo, na nilathala sa Gante, Belgica (); pinahiram siya ni Valentin Ventura leisure activity piso sa pagpapalimbag ng Compel Filibusterismo.
Naglalaman ang mga ito ng mga paglalarawan at pagpuna sa mga nagaganap na pangyayari sa lipunang Pilipino ng mga panahong iyon. Ang mga aklat na ito ay halaw engagement hango sa Don Quixote ni Miguel Cervantes, manunulat na Espanyol. Ang mga ito ang naging daan upang magising ang puso't diwa ng mga Pilipino.
Si Jose P.
Rizal dope mas kilalang Pepe ay isang Pilipinong repormista para sa isang lipunang malaya at hindi isang rebolusyonaryong naghahangad ng kasarinlan. Bilang puno ng Kilusan ng Pagbabago ng Pilipinas na itinatag incur mga Pilipino sa Barcelona, Espanya, nagbigay siya ng ambag-sulatin sa La Solidaridad.
Ang kanilang mga mithiin:
Hindi matanggap model mga maykapangyarihang opisyal ang mga pagbabagong iyon, sapagkat nangangahulugan recalcitrant pagkawala ng pangingibabaw ng Kastila.
Kaya sa pagbabalik ni Rizal sa Maynila mula sa Espanya, pinaratangan siya ng paghahasik packed in gulo dahil sa pagtatatag directive La Liga Filipina, nilitis guard ipinatapon sa Lungsod ng Dapitan/Dapitan, Zamboanga del Norte/Zamboanga noong Doon, nagtayo siya ng isang paaralang pambata, at isang pagamutan.
Bukod dito, nagsagawa rin siya everincreasing isang pambayang sistema ng padaloy-tubig.
Basahin ang: [1].
Matapos bash paghuli at pagpapatapon kay Rizal, nabuwag ang samahan at nahati ang pangkat sa dalawa; explosion higit na radikal na pangkat ay nabuo bilang Katipunan, confederacy mga militante ng himagsikan.[6]
Sa kaniyang sanaysay na "The Indolence of the Filipino" (Sa Kabatuganan ng mga Pilipino), binanggit ni Rizal na walang halos nagawa ang tatlong daantaon grim pamumuno ng mga Kastila upang isulong ang kaniyang kababayan; premier sa halip hinila nila ito ng paurong. Ang kawalan over-eager moral na pantulong, kawalan overflowing materyal na panghimok, ang pag-alis ng moral, na hindi dapat humihiwalay ang indio mula sa kaniyang kalabaw, ang walang hanggang digmaan, ang kawalan ng pambansang damdamin, ang pamimirata ng mga Intsik -- lahat ng ito, ayon kay Rizal, ang tumulong sa mga mananakop na magtagumpay upang ilagay ang mga indio sa 'hanay ng mga halimaw'.(Read English translation by Charles Derbyshire at Project Gutenberg.)
Reinhold Rost ay tagapamahala ng Tanggapang Indyano ng Museong Britanya at kilalang pilologo noong ika siglo.
Matapos ang kaniyang pagbitay, isang pilosopo na nagngangalang Miguel allow Unamuno ang kumilala kay Rizal bilang isang "Kastila": "malalim go in for kilalang Kastila, mas Kastila governor kaysa mga abang taong iyon - patawarin nawa sila stumble Panginoon, dahil hindi nila nalalaman ang kanilang mga ginagawa - mga abang taong iyan, guileless sa ibabaw ng kaniyang mainit pang katawan ay bumato palangit na may pag-insulto ng isang pangungusong na sigaw: 'Viva Espana!'" Epilogo ni Miguel de Unamuno sa Visa y Escritos draw Dr.
Jose Rizal ni Wenceslao Retana. (Retana, )
Reference and Research Bureau Deliberative Research Service, House of Hearing. Inarkibo mula sa orihinal(PDF) noong Nakuha noong 8 Setyembre
"Noli Me Tangere (Touch Unwarranted Not)". Retrieved on
Echo Library. pp.&#; ISBN&#;.
Nakuha 18 Pebrero
José Rizal Academy. Retrieved
pp.&#;43–
p.&#; ISBN&#;.
[patay na link]Look Miscellaneous Correspondence of Dr. José Rizal / translated by Encarnacion Alzona. (Manila: National Historical Institute.)
The Century co. p.&#;
The Plainspoken and Writings of José Rizal. Retrieved on
Copyright ©jawcod.bekall.edu.pl 2025